lunes, 16 de enero de 2023

os TRES DE SEMPRE

os TRES DE SEMPRE
********************************


- ... oes, ti, escoita, mexebo, e pecha o pico dunha vez e vai ao ghaliñeiro noso das Espighiñas buscar os ovos e a lle apalpar o cu ás polas franciscanas, e despois nin se che ocurra chupar o dedo!- As palabras da Remixia son de moitísimo mando e non che admiten réplica nin demora.
Advirto: Os nomes reais das persoas deste relato (verídico, desde logo) están maquillados con seudónimos para salvagadar o meu dereito de expresión e desarmar as posibilidades dunha querela, por alusións, no Xulgado de Muros, como xa me ten acontecido, hai dous anos, nun caso semellante.
Claudio do Caxeto, machista, mecánico naval, un metro sesenta e cinco (1,65 m.) de estatura, musculado e ben proporcionado El de medio corpo para arriba, voz baritonal, acenos de suboficial de instrucción da infantería colonial montada, insolente, abusón, envexoso..., desagradable, etc., etc.
Arximiro Rodeiro, bancario (que lle vén de familia), bacharel elemental sen reválida, un metro sesenta e sete, grazas aos tacóns de plataforma, obra e milagre da Zaparía Paxariño. A característica principal do Arximiro reside no coñecemento práctico das regras de tres (a directa e a inversa) aplicadas á economía e á dialéctica política ponderada, Rodeiro ata semella humilde.
Ao Florencio Cuspido, tamén pequenote de altura, afrautado de ton, chusqueiro empapado de doctrina, de virtudes e de ordenanzas militares, ao Cuspido -digo- a tertulia cos seus colegas cáelle a contramán, pois, por lei, non se lle permite empurrar o pé no acelerador para impor os seus coñecementos e criterios, cousa que, sobre todo o Claudio do Caxeto, -repito- envexoso en por si, de ninguha das maneiras lle tolera; porque o coñece desde neno e lle nega a categoría correspondente ao ascenso social, acadado a pulso, na Armada, correspondente ao grado de Comandante de Marina.
Hábidos lectores da prensa conservadora e da salsa rosa do corazón (obrantes no Casino, que xa está paga), seguidores de Radio Nacional, do Real Madrid, acérrimos de Florentino, persoas, polo tanto, de orde, de dignidade e de goberno, cosmovisión de pensamento único, os TRES DE SEMPRE só defiren no tamaño do ego de cadaquén, que non che é moco de pavo, senón fonte inesgotable de conflitos por un quítame de aí estas pallas; entón, non para convencelos, senón para vencelos e mesmo humillalos, é cando Claudio do Caxeto, sobre todo (cabe salientar) o Caxeto, tira de artillería e da forza argumental do propio CURRICULUM VITAE, arremete, inmisericorde, contra os outros dous e méntallas ás nais e ás familias respectivas, e a ver quen a ten (a pichola) máis longa.
A liorta do Venres Santo do 2015, no Lugón, polo visto, foi de campionato. E tivo, como ben sabemos, irreparables consecuencias. Unha pena!
- ... Claudio, ti, mexebo, antes de entrares na casa, sacude a roupa fóra, descalza, deixa as botas á porta, e pon os ovos na artesa..., e métete dereitiño no baño... !!!- A Remixia, que non perde o tempo en contemplacións, non pasou da primaria...
(Rioderradeiro)

sábado, 14 de enero de 2023

MICHETO e O HOME MALO (debate e competición)

 MICHETO e O HOME MALO

(debate e competición)
******************************************
Aínda estou a velos a discutir e a bracear, alporizados os dous, desde a amura de estribor, onde pesco, á parte, ás xarretas. Escóitoos mellor se poño a orella dereita a sotavento, que son xordo natural do oído esquerdo:
- ... e agora cala e déixame falar coa miña media laranxa- Lois, o Micheto, ten concertada, chova ou vente, unha cita telepática, sempre á mesma hora, coa consorte.
- Home, claro, a Ramona da Laxiña, abeirada á lareira, ha compreder e contestar, punto por punto, ás túas tolarías- Pepe do Caxeto, o Home Malo (que non che é malo en por si, senón só insensato) replica con sorna, pero, de pouco acá, despois de ter pasado polo cuartel da garda civil de Muros e do xulgado, cun ton máis comedido e rebaixado.
- Cala dunha puta vez, que me distraes e, por culpa túa, a miña Ramona tamén pode perder a concentración e írselle todo o leite por fóra-, e Micheto adopta unha posición reconcentrada, ascética ou mística, coma quen levita, arroubado...
O Home Malo (que non che é malo en por si, en absoluto, senón só insensato), por sorte, abandona o debate e os tripulantes do Matilde, non sei se por boca de Cofa, de Pancho, de Petusco ou de Pelegrino do Campo, propoñen unha carreira obrigatoria de desempate, polo areal de Siside, entre os dous amigos adversarios dialécticos, cando desembarquemos na ribeira. A xornada de pesca, no mar, se non pescas rabo de peixe e non cambias de caladoiro, faise dura, monótona, moi... moi aburrida.
- Corre, ti, Caxeto, corre, campión de Cucheriños...!!!- Torea e Davide da Pirucha non lle din Home Malo para non lle despertar o aciago recordo de cando desenfundara o seu revólver clandestino e se puxera a disparar ao teito do bar, en cas "Filipe".
- Anda, voa, Micheto, gañador, que o sinta, que te vexa Ramona...!!!! - Estes ánimos de alento, os azos de empurrar, dámosllos nós, Filomeno e máis eu, que somos, para o caso, do Rueiro de Abaixo, e tamén inocentes.
(Rioderradeiro)

lunes, 8 de febrero de 2021

MANUEL DE PIÑEIROS.

 




Na igrexa parroquial (en Vilares) e na conventual (en Sahorta de Arriba), durante as cerimonias litúrxicas comunitarias, a súa devoción destacaba: entre as duascentas, trescentas, catrocentas persoas asistentes ao acto, a súa voz característica, o seu sobreactuar místico acaramelado, delatábano e ubicábano sen o menor esforzo. Manuel de Piñeiros, fillo da señora Emilia de Piñeiros, curmán de Lucas, de Camila, de Pepe..., por lle citar parentes de proximidade, era un ser ambicioso, carente de fortuna patrimonial, un autodidacta esforzado, na procura dun ascenso pola escala que apunta directamente á burguesía, que o tiña ben difícil. Non se lle coñecen veleidades reivindicativas nin asociativo-gremiais con ningún semellante. Manuel vai por libre, reverencia o poder e , sen discusión nin reserva mental, en corpo e alma, a el se consagra e se subordina.
A xeración loureá escolarizada nos anos trinta e, máis en particular, en tempos da Segunda República, beneficiouse da calidade e do entusiasmo dos docentes, en consoancia cos novos aires pedagóxicos de modernidade aperturista, rompedora das rutinas e rémoras que mantiveran a escola medievalizada. Cabe salientar, entre a ringleira de discentes receptores daquela estupenda formación, a un Agustín González, a un Luciano Piñeiro, a un Manuel da Rouro, a Juan de Pais, a Pepe Vigo..., alumnos destacados nas súas profesións, que deixaron unha forte pegada, un paradigma, un exemplo nos eidos da cultura material e no cultivo das letras. O caso de Manuel de Piñeiros, repetimos, é un punto e á parte.
"Bos días, señor Antonio e señora Constantina, e toda a súa compaña." Manuel de Piñeiros, valéndose da súa formal (esmerada) educación, das súas cualidades engaiolantes e dalgún enchufe particular, acadou, pola vía de selección pastoril, un carguiño ("factótum") coma axudante contable na fábrica dos Carraspellos. O seu xornal, un patacón diario. Pero xa manda algo. O traballo das listas e dos números (tarefas de oficina) non lle lixa o bombacho e permítelle aprender a verse por enriba de quen cortan o peixe, límpano, enlátano, empácano e arromban o produto nas patelas. O domingo está reservado ao lecer, á lectura dos ABC atrasados do "amo", a escribir noveliñas heroicas, sentimentais, protagonizadas por xente de ben: por condes, por príncipes, por princesas..., e a se procurar, queimándose as pestanas coa luz dunha vela, unha carreira literaria de éxito. E a ver se llas publican, por entregas, no ABC, baixo o patrocinio de don Juan Ignacio Luca de Tena.
Coñecino, na década dos sesenta, á volta das Américas, traxeado ao estilo arxentino, sen un peso no peto, cortés, derramando erudición imperial e cantos patrióticos de serea, mantiña a dignidade dun fidalgo de goteira, daba algunhas clases particulares para aguantar do alento e convidaba a debater, na Casa da Rata, un proxecto ateigado de soños: "que ben nos viría, no cume da Madanela, en Monte Louro, a próxima EXPOSICIÓN UNIVERSAL, coa presenza activa de toda a hispanidade. Unha manchea de cartos e de publicidade, unha riqueza. Só faltan os apoios institucionais, unha minucia, e que tomen en conta o meu proxecto, ben documentado, ben estudado, serio, completo, sen lle cambiaren unha coma.
Cóntollo ao meu pai; o meu proxenitor enfríame o entusiasmo: "Ese home é un iluso, replícame; polo visto, pretende convertir o Monte Louro nun parafuso (un "tornillo"), sen proveito ningún, ruinoso, sen ningún sentido..."
Manuel de Piñeiros, alá polos setenta, reorientou as súas fantasías de gloria e curou a pobreza coa exportación de granito, pulido e a granel, baixo a denominación de PEDRA ROSADA PIÑEIROS DO PORRIÑO.
(Rioderradeiro)

CHIFLIDO e PAPITO.

 



Ao señor Xaquín Noceda dicíanlle "o Chiflido" polas chanzas que se traía coas súas (presuntas) cagarrelas perpetuas, e "andar de Chiflido" pasou a significar, entre nós, coller unha diarrea, tomarlle cariño e non abandoala, empatando unha cagarría con outra, durante unha boa tempada. Orixinario dunha localidade veciña, casado en Louro coa señora Auxiliadora; ausente da parroquia, na emigración, máis de tres décadas, o seu regreso da Habana tivo forte eco na aldea, porque era persoa ocurrente, de carácter festivo, e tiña orixinalidades dignas de seren levadas aos escenarios: á ópera, ao campo da zarzuela (na Corrala), ao teatro e ao cine en branco e negro. O fillo menor, Pepe, que adoraba ao señor Xaquín, corría detrás del chamándolle: "Papito..!, Papito..!,Papito..!, Papito..!", e non paraba do invocar o benxamín da maneira.
Traían os retornados da Maior das Antillas unha saudosa lembranza tan forte e tan manifesta, que sempre os diferenciaba, acompañados por ela na fala, nos usos e costumes, para o resto da vida. Eso resultaba, desde logo, quen se atreve a negalo?, evidente. Cando dous, tres (ou catro) "cubanos", poñamos, o Refornido da Forona, o Xusto Blanco de Lira e o Xaquín Noceda ("Chiflido") coincidían en cas Ánxela, na do Ghrelo, na de Gharsía, en cas Ghumersindo..., tema!, había tema para largo, copa vai, copa vén..., ata petaren polas ventás da taberna os primeiros raios da amencida.
Aquel país, que país!; aquelas liberdades en materia carnal, que liberalidades!; aquela vida sen présas, que vida!; aquelas mulatas a moveren cadeiras ao ritmo de "guajiras", de "danzóns", de "rumbas"; aquel existir xuvenil, musical, despreocupado, sen tregua, traíalles recendos a flores frescas, a ron, a paraíso (na cabeza aínda non totalmente perdido). Oíalos falar e soñabas; escoitábalos cantar, acenar, zapatear, buligar, manteren un diálogo corporal os uns cos outros, e consigo mesmos..., e pensabas na luz, no calor, no lecer, no pracer, na ledicia. Os tres, sen emabargo, éranche ben distintos: o Refornido, pobre, pequecho, un tanto primitivo, resignado a se refuxiar nos recordos máis gratos; Xusto Blanco (don Justo), espiritista practicante, católico fervente, no papel de indiano trunfador, casa-almacén en primeira liña de praia, casado cunha moza tímida, obediente...
Xaquín Noceda, "o Chiflido", o pai de Camila, o pai de Lucas, o pai de Pepe, para min o máis auténtico, o mais interesante, o máis completo, unha historia realista e romántica a resumir, entre traballos e necesidades, digamos, coma a dun proxenitor optimista, acubanado, orixinal, distinto. Gustáballe a festa? Si, coma a tantos e tantos. El mantiña, non cabe esaxerar, unha relación cordial, equilibrada, por correspondencia, coa aguardente e co tinto Ribeiro da Arnoia.
A pé desde Muros, zapatos de charón na man, despois de ter desembarcado do Carreto, para logo calzalos. A grito pelado en chegando ao outeiro da Cruz da Pedra: "Auxiliadora..!, Auxiliadora..!, estoy de vuelta de la Habana de Cuba. Quieres hombre o prefieres dinero? Si prefieres dinero, ahorita me devuelvo. Si quieres hombre sin fortuna, aquí me tines para lo que sea." O resto xa o sabedes.
E así se explica, por se alguén o esqueciu, que a Pepe lle chamemos, aínda hoxe, PAPITO! Ten moito fundamento.
(Rioderradeiro)

O couce na entreperna.

 


"Oes tí, mocoso, por que lle deches un sopapo nun ollo ao meu irmán Juanito? Anda, vén aquí!" E vou. E dame un bo lapote, e tírame dunha orella, a piques de ma arrancar do sitio.
Se cadra, tamén teredes observado o comportamento dos taxistas, dos funcionarios da administración pública, dos letrados de prestixio nos concellos pequenos, dos cregos das parroquias, dos cabaleiros mutilados, dos taberneiros... E moito coidadiño cos fillos deses poderes fácticos: "xa llo contarei todo a papá." Reparade no poder psicolóxio dos taberneiros, de cando, ao abeiro dun Mencía, dun Valdeorras, dun Ribeiro..., os bares eran universidades, cátedras de discusión sobre o divino e sobre o humano. O taberneiro, mando en praza, propietario do escenario, dispón de tempo indefinido para escoitar, para aprender dos actores desinhibidos as súas virtudes e tódalas súas debilidades. O saber é poder, desde logo.
Dono, como digo, dos secretos de alcoba dos habituais clientes, o taberneiro faise experto na administración desa escoita, en proveito propio, a favor do negocio. Ás veces, o bébedo, pídelle parecer, confésalle un pecado. El goberna as palabras do seu veredicto coma, decote, administra o viño que verque na cunca do cliente, nin unha gota de máis, nin unha pinga de menos: fala o xusto, con tino, e tamén en clave para engadir misterio. A base do negocio consiste precisamente niso.
Manolo de Gharsía, O GHICHO, por herdanza, por oficio, por fortaleza física, por carácter, exerce sobre os da súa andaina unha autoridade equivalente á dos capitáns de navío e á dos psiquiatras na mesa-camilla. Desde a barra do bar do seu avó Pilatos, este mozo lidera e ditamina. Total, que, sendo el (daquela) un "influencer" catalizador das "movidas loureás", nos asuntos nos que se involucra, acada un resultado, polo regular, coherente cos intereses (lícitos) e coa boa imaxe (de intocables) do Clan dos Gharsía. Comete, sen embargo, o pequeno erro de me pegar; porque, presuntamente, eu lle pegara antes ao meu colega, o seu irmán Juanito.
"Gharsián, vellón, abusón, quen te cres ti para maltratares da maneira ao meu fillo?" E a miña nai, sen se encomendar a Deus nin ao demo, na Eira dos Marcos, diante de todo o mundo, aséstalle tal couce na entreperna, que o dobra polo van, que o encrequena, que lle corta o respiro.
Nota bene.- Manolo de Gharsía (a quen apreciei máis tarde), O GHICHO, que tiña fondo nobre, a partires de entón, tomoulle máis respecto á coautora dos meus días. E sempre lle dicía: "Carallo coa mosquiña morta..! María da Roura, coño, "la leche", como arreas..!"

(Rioderradei)

DON XAVIER, (o mullereiro).

 


"Como ladran, como ouvean, como choran os cans do Neto, do Tico, da Beira, no rueiro!" "Disque está moi maliño, na agonía, aló, en Sevilla, don Xavier, o afillado da señora Pepa de Félix. Pono no telegrama de antonte."
Benqueridos veciños, véñovos preguntar se, por casualidade, gardades viva a imaxe de don Xavier. De cando en cando, precedido da alerta dos paxaros, arribaba a Louro e aquí, entre nós, pasaba unha tempada, hóspede da señora Pepa de Félix, na Casa do Arco, na mesma alcoba onde o Almirante Cristóbal Colón, segundo figura no rexistro de entrada, vivira quince días para afondar no estudo do Calendario Lunar da Laxe das Rodas, que obra na estación rupestre do Chan da Eiroa, na baixada de Taxes, antes da Pallagheira. A memoria é moi fráxil e moi selectiva, e, se cadra, téndelo esquecido.
Don Xavier, o sobriño daquel famoso cura de Chacín, notario de profesión, rexistrador da propiedade ou algo semellante, é un cristián vello máis católico có papa, máis conservador có sal e có aceite de oliva nas latas de conserva, máis verde có pemento picante, é un homiño gordecho, barriga prominente, embutido nun amplo pantalón suspendidos de tirantes cruzados. A este suxeito tan distinguido nos títulos e nos coñecementos, polo visto, pouco lle pode ser negado: o seu desenfreado interese polo eterno feminino sáltase algunhas formalidades e aqueles ollos bicheiros seus, cobizosos de femia, e logo as súas mans delicadas a correr, esfameadas, detrás das solteiras, das casadas, das viúvas, na procura de cachas opulentas.
O tempo non transcorre de balde. Disque a don Xavier tampouco lle perdoan os anos, que lle doen os ósos, que o corpo se lle nega a viaxar desde Sevilla á nosa aldea. En vista diso, a señora Pepa de Félix alúgalles, coma caseiros, aos do Pepa de Lira, as leiras e a casa de labranza, cambia ese domicilio por outro máis moderno, tamén da súa propiedade, na Rúa do Forno, cerca dos de Sarola, de Xulio, do Moreno..., de Domingos da Vella.
Agora, de fonte limpa, sabémolo, porque nolo contou o cronista oficial do ABC en Andalucía, polo Ano Santo, de viaxe a Fisterra: Acompañado por un amigo íntimo de manga ancha, cóengo canonista na Giralda, confortado polos santos sacramentos, inclusive o da extrema, don Xavier chíscalle un ollo á doncela asistenta, e proponlle matrimonio diante de seis persoas, e ordénalle ao axudante da súa notaría que, sen demora, encargue dous billetes de ida e volta a París, en primeira clase, para a súa viaxe de noivos. E agarra ben forte dunha perna á pobre Micaela.
Nota bene.- O importe dos boletos do tren, grazas ás influencias, puido ser devolto e integramente destinado a obras benéficas pola alma do finadiño. Os cartos da reserva no "Royal Hôtel", nin a tiros, volveron dos Champs Elysées, de Paris, de La "douce" France, as dúas mil pesetas traducidas en francos.
(Rioderradeiro)
May be an image of actividades ao aire libre e monument


miércoles, 18 de noviembre de 2020

VÍCTOR PENA/ VÍCTOR DE BELUSO (nas Lobeiras)


De impacto. A noticia estoupou e sacudiu o corpo comunitario e chegou onda nós, eléctrica, fulminante, para nos ferir no máis íntimo: había dous afogados de Louro nas Lobeiras, e un era noso. A percepción do tempo, de socate, operou en min de tal maneira que, a partires dese intre, coma que se me tivesen cortado o fío entre o antes e o despois e me afectase e doese a fenda perpetrada no propio respiro. O sino rompera a repicar a defuntos polos concuñados Filolino e Víctor, casados coas irmás Canarias, Juana e María, respectivamente. A campá había de alimentar, horas e horas, o loito oficial de pranto e de tristura, que era auténtica e xeneralizada.
A tradición mariñeira loureá vén predeterminada pola ubicación da aldea (goréntame a palabra "aldea"), nun recanto da Ría de Muros, cuxas praias (a de Vieta, a do Ribeiro, a de Goday, a de San Francisco, a de Siside, a do Espadanal, a da Vouga) compoñen un mosaico en hemiciclo e son, segundo pete o vento ou se presente a estación, bos lugares de abrigo: cando o vendaval empurra forte de fóra, o Fogareiro é punto perfecto de fondeo; cando muda a nordés, toca botar a poutada en Siside; Goday e San Francisco valen para ancorar no verán e na primavera.
Corresponde mentar, arestora, as artes vencelladas á rede, en particular, a do xeito e a do boliche, coas que algúns dos nosos veciños manteñen unha relación simbiótica, complementaria; porque son traballos de ocupación parcial e moi supeditados ás demandas das industrias de salgadura dos cataláns, cambiantes ao longo do ano. Daquela, a pesca de brinca (anzol), con miñoca ou con "papona", era actividade pouco ambiciosa, por conta propia, de mera supervivencia, de troco: xirelos, xarretas, fanecas..., por patacas, por cebolas, por allos... Os Belusos (Víctor, Marcelino e Manuel), procedentes do Morrazo, forxados na Costa de Portugal en dornas ben pequenas, trouxeron, coma aportación ao panorama pesqueiro local, a novidade do cebo vivo, o bolo, aquí denominado "maghúa", que permitiría prolongar a súa estadía no mar e propiciar unhas capturas con maior beneficio económico.
En honor á verdade, non é por presumir de parente, o meu tío Víctor foi quen de se integrar e de despregar os seus variados talentos, ás mil marabillas, na parroquia de Louro: non había festa, nin foliada, nin carnaval que non contase coas súas aportacións, que resultaban sempre tan orixinais e tan divertidas. E no campo profesional, sobre todo no da pesca da robaliza con chimbo, confrontando perigo, xa non digamos; segundo o finadiño de meu pai, posuía un talento natural para ese oficio; non tiña parangón en canto á lonxitude acadada (a man) por lanzamento ao escumallo da rompente e a súa precisión matemática na puntería puña o anzol na boca do peixe, que o comungaba e tragaba..., e sucumbía. Aquilo, sen embargo, tiña (tería) un prezo e, nalgún momento, haberíalle pasar a correspondente factura.
O Golpe de Estado da Guerra Incivil do 36 colle ao meu tío Víctor (Víctor Pena), casado xa con María da Canaria, a pescar robalo e abadexo pola Costa da Morte. Chegara (poñamos) no 32, trala proclamación da República; fondeara a súa elemental embarcación de popa en estampa, aparellada con vela relinga, ao abeiro de Monte Louro, e, alí, pernoctaba el, baixo a tilla da dorna, no Fogareiro, a escasos metros da fábrica de salga dos Vieta, onde, polo visto, traballaba por medio pataco quen ía ser, en breve, a súa media costela. O meu avó Marcelino, coñecedor das súas simpatías pola UGT e polo PSOE, mandou, con toda urxencia, en bici, ao meu pai, na procura de información para saber se os falanxistas o localizaran e acabaran con el ou aínda seguía, milagrosamente, con vida.
Cando, por casualidade, atopaba eu ao meu tío Víctor, peito de lobo, que non sentía o frío e decontino usaba manga curta, a miña mirada disparabase á diana da tatuaxe da áncora impresa naquel brazo fibroso de lanzador olímpico de anzol disfrazado con pelo. Pola áncora, viente e poucos anos despois de terse empadroado en Louro, e dezanove días despois de ter sido engulido por un golpe de mar e ter desaparecido nas Lobeiras, precisamente pola áncora, foi identificado o corpo; o seu irmán menor, o meu pai, esgotado de andar, noite e día, na súa procura pola Costa da Morte, puido recoñecelo e, por fin, en certo modo, pechar (en realidade, estas cousas nunca quedan pechadas), porlle a palabra fin a aquel capítulo.
Filolino (aos remos) e Víctor (o armador lanzador) faenaban desde unha gamela, auxiliar de LOS TRES HERMANOS, en alusión aos tres fillos do meu tío Víctor PENA: Víctor, Juan e Laureano. No creo que me lean, pois ningún deles vive; de menor a maior, tamén foron deixando de navegar por este val de bágoas.
Todos afincaron semente de BELUSOS: un orgullo!
(Rioderradeiro)

O TÍO ALFONSO/LEOPOLDO

 


Endexamais vira nin oíra chorar de maneira tan desconsolada, tan torrencial, tan sentida. Pensei: a miña tía Rosa moito lle debía querer á nai de meu pai, á miña avoa Pepa. Pero Rosa, a Ripota, nese pranto, expresaba -sóubeno logo- unha dor maternal pola recente perda (de parto) da súa filla Ester, a nosa prima. E entón, intuitivamente, aprendín a interpretar o valor das bágoas, que veñen dun caudal de longo percorrido; pois cando o ser humano, alcanzado pola desgraza, chora, o manancial sangrante das lágrimas acórdase tamén das penas atrasadas.
A casoupa onde nacera e medrara o finado de meu pai e onde, arestora, estamos a velar á avoa Pepa, podédela situar, acochada, nun recuncho de Monte Moghos, parroquia de Beluso, concello de Bueu, provincia de Pontevedra. Este domicilio, repito, é un habitáculo básico: de fronte, e pola esquerda, o angosto e diminuto lar, que dá paso, pola dereita, á cámara, o dormitorio a compartir, de maneira imaxinativa, entre todos, dividido e subdividido por diversas cortinas e, nos muros, dous nichos-camarote, catres de cabotaxe ou algo polo estilo. Imperativo, o velorio, convertida a necesidade en virtude, decretou readaptar o escenario: dentro daquela evidente pobreza, a dignidade dos Pena resistía.
Pernoctamos en Cabalo. A conversa co tío Alfonso vai (ía, foi) da familia á pesca, e da pesca á familia; porque eran o seu horizonte vital, o seu universo, a súa paixón, todo iso filtrado e reinterpretado por medio do oficio. Rosa, a Ripota, quéixase de que o meu tío soña (e conversa e voz alta) coas robalizas, cos abadexos, co bacallao, coas luras...; láiase de que a desperta, de que non a deixa dormir; porque, de noite, rema, levanta a vela, pesca ao curricán, fondea, cambia de rumbo, tómalle o pulso ao tempo e interpreta o balbordo das mareas. "Naceu co vicio do mar e co da pesca no corpo; non son quen do amarrar na casa; está ceguiño e, alá vai el, ás apalpadelas, antes que o día rompa, coma o ladrón, a faenar orientado pola súa memoria."
A veciñanza, a xente (todos somos xente) vese (vémonos) nas festas parroquiais, nos bautizos, nas comuñóns, nas bodas, nos enterros, sobre todo nos enterros; e cando, por algunha razón, non nos atopamos onde se nos espera, mal negocio. Esta doctrina (de obrigado cumprimento) hase aplicar co maior rigor aos membros dunha mesma familia. A nosa casa, a de Barcos (ignoro por que lle din agora "San Francisco"), por exemplo, convertiuse, en máis dunha ocasión, en domicilio "patera": por ela, antes, en vida de meu pai, pero tamén despois, pasaron os Penas de Beluso ao completo. Aínda recordo ao tío Alfonso, durante meses, causando admiración no gremio pescantín, batendo récords ás luras e aos corbelos.
O tío Alfonso vive (vivía) no lugar de Cabalo nunha casiña de planta baixa, requintada por dentro e por fóra, olor a limpeza de xabrón e lixivia, tres cuartos ben decentes, dúas cociñas: unha sagrada, de exposición, para as grandes eventos, e a outra para facer vida cotiá, é dicir, para almorzar, xantar, cear, parolar e pasar a maior parte da xornada nela. Este matrimonio, creo que ámbolos dous concordantes, entretén unha horta valada, que un chamaría xardín, con especial gusto e grande delicadeza. O hórreo diminuto, coma de maqueta ou de xoguete para nenos, reclama a miña curiosidade polos materiais empregados na súa constución (pedra e madeira), polo seu pintoresco colorido e porque amosa, en maiúsculas, un nome que nunca antes escoitara pronunciar no seo da familia: LEOPOLDO.
Houbo unha incomunicación, sen mediar desencontro, entre os do Morrazo e nós: soubemos do finamento do tío Alfonso meses..., anos..., tempo grande despois de terse producido. Imaxínoo na embarcación do soño, naquel cambiar de derrota e de plano, obediente á agulla de marear da súa prodixiosa memoria mariñeira. E á tía Rosa, a Ripota, para o meu desconcerto, dicíndolle, asolagada de saloucos e lágrimas, Leopoldo..!, Leopoldo..! a quen, para min fora, e seguirá sendo sempre, non o podo borrar, o admirado tío Alfonso.
Teño unha dúbida, non sei se banal ou de natureza teolóxica: con que nome o tiña dado de alta San Pedro no libro de rexistro para o convocar ante Divina Presenza, co que lle impuxera, sen permiso, o cura monárquico de Beluso ou co estampado no hórreo, Leopoldo? Como traxe á medida, hei do recoñecer, acáelle o de LEOPOLDO, "valente nas batallas...", e con sobrada razón, consonte el coa súa xermánica etimoloxía.
A quen ha de importar xa, ao confrontar os nomes ALFONSO/LEOPOLDO, que perda eu esta partida?
(Rioderradeiro)


sábado, 14 de noviembre de 2020

ADEUS A HERBÓN. (cambio de ciclo)

 

O segundo día de estancia en Herbón non mellora a mala impresión do primeiro e, moi pola contra, engádelle máis pesimismo ao meu ánimo; pois, sen comelo nin bebelo, recibo o castigo de cear axeonllado por terme rido do peido anónimo que rompeu o silencio do refectorio. Ao P. Prielo, persoa estrita e carente de humor, non lle crebou a voz, nin aplicou a virtude da misericordia, nin tivo en consideración de que era un recén chegado. Sentenciou. Onde me metera! Pero o me atopar alí fora por culpa miña. Acordeime da resistencia de meu pai a me deixar vir, da patada que lle dera ao baúl para desaforgarse, das advertencias e dos seus sabios consellos antes de abandonar a casa, probablemente, de forma definitiva.
Atrasamos o reloxo a mediados de setembro de 1955. Alquilamos, para nos desprazar, a rubia de Ramón de Fiúza. Estamos a baixar a pendente e as escaleiras de granito e pouco tardamos en tirar da cadea da campá da portería. Acode un freire gordecho a nos atender e a nos conducir a unha sala de espera onde, sen tardanza, para nos recibir oficialmente, comparece o "mestre de disciplina", o P. Prielo, seguido do noso veciño, familiar e amigo, Barreiros, irrecoñecible na fala, ben diferente dos modos e maneiras de antes, por terse tan profundamente transformado. Collemos a maleta de cartón e o baúl, subímolo á celda que me fora asignada, percorremos os claustros, imos ver os baños e as aulas e o salón de estudo, saímos ao exterior: patio, fontes, campo de fútbol e demais áreas de recreo. O tempo asignado á cortesía das presentacións rematou, de socate, abruptamente. Meus pais despídense de min. Non contemos as lágrimas.
Cando, xa incorporado á grei dos colexiais, en rigorosa fileira, de menor a maior (pola talla), descendemos do primeiro andar á capela e logo ao comedor, sempre baixo a lei marcial do silencio, tralo toque de queda, e no refectorio cómese tamén calados e ben atentos ás lecturas, unha bíblica (a "Vulgata"), a outra cultural e edificante (hoxe toca a "Regra franciscana"). En calquera momento, se te ve distraído o Vixía, podes ser preguntado sobre o contido global ou sobre o máis insignificante dos detalles. Antes de nos meter na cama, pasamos de novo polo oratorio, damos unhas voltas (en dirección única) polos corredores de enriba, chaman a formación mediante unha pequena campá, pechamos as bocas, o P. Xendarme inicia unha oración, respondemos a coro, dá unhas potentes palmadas e, un por un, ímoslle bicar a manga do hábito, coma se bican as mans dos santos. Foi noite negra aquela, de dores e soidade infinita, de chorros repimidos, interminable.
Resistinme canto puiden a abrir o baúl, a tocarlle á maleta, a cambiar a roupa de orde e de lugar, respectando a colocación que miña nai, despois de tela planchado e acariñado, relixiosamente, a cada peza lle asignara, que para min, se as descolocaba, equivalía a profanar o templo dunhas prendas sagradas. E con todo, voume adaptando, vencendo, endurecendo, convertíndome nun candidato máis a cambiar de lingua e de rexistro, a me deixar colonizar, con algunhas reservas, a cabeza; vou atopando compañeiros afíns aos meus gustos e centros de interese; voume, así o creo, mimetizando; pero, con ollos críticos, externos, habería que velo.
Ignoraba por que razón, "as amizades particulares" estaban prohibidas. Coidadiño con iso! "En el jardín florido,/ dó las ramas se agachan/, ¡oh delirio de amor!,/ dos capullos en flor:/ Justino y Secundino". Aquí e agora, recupero, do fondo da gabeta da memoria, estes ripios de rimador incipiente. Deus nos colla confesados. Pero, polo visto, a literatura, xa daquela, me alimentaba o ego e canalizaba algunhas frustracións miñas, ao me proporcionar sona de sarcástico e de satírico. Camiñaba solto polos estudos (non sabrado) e baseaba a miña aprendizaxe na observación e, sobre todo, na escoita; porque a lectura mental e a verbal, anque non se notaba, púñaseme bastante costa arriba e ata perdía moi facilmente o fío nela. Das miñas limitacións decateime máis tarde, cando, fóra da disciplina e do amparo claustrais, coma estudante de Maxisterio e, con posterioridade, de Hispánicas, sempre por libre, tratei de me valer en por min mesmo, véndome na obriga de escoller, a miúdo, entre meterlle cóbados a fondo (soa aínda fatal) e/ou divertirme, que non implicaba maiores sacrificios.
O dispor, en Herbón, dun expediente xeitoso non me librou de coleccionar, alí, unha cantidade respectable de sensabores, en forma de castigos corporais, humillantes, e de fracasos. Para que te castigasen (física e psicoloxicamente) bastaba unha delación, un fallo involuntario, un quebrantamento de lindes (no recreo), imperceptible. Todo valía para te someter e comprobar de que material estabas feito. Tardes completas, de xeonllos, ao lado do reloxo, deixan pegada na cabeza. "Hermano Silverio, diga la culpa..." E dicíala, anque fose inventada. Con grandes sacrificios, regaláranme meus pais un "Orient" chulísimo de pulseira e, durante os oficios de ("ad vésperas") do domingo, no coro, os ollos tíñaos cravadiños na esfera e non se me desapartaban da agulla das horas, da agulla dos minutos, hipnotizado polo luxo, víctima da soberbia. Foi o desencadeante da crise. Cheguei a considerar en serio o abandono, e así llo participei ao meu torturador, quen, ao verme liberado e decidido, para a miña sorpresa, recuou e díxome que de ningunha maneira, que contaban comigo.
O profe de Castelá, o P. Feijoo, sentía pola miña persoa unha certa querenza, e valorábame ben os traballos escritos, os debates e as intervencións orais de exposición na clase, que, dado o meu carácter exhibicionista contino, facíame acredor á mellor nota posible. Quixen reforzala cun remendo a un romance e presenteille o plaxio como un poema da miña autoría. Recibiuno. Mantivo o meu roubo (ou apaño), durante meses, en rigoroso secreto. Cando o Felicino e El, en público, cantaron as notas do semestre, debruzou sobre o meu orgullo o caldeiro de auga xeada que endexamais, para o meu ben, deixou de me servir de lección, pola vía do exemplo.
Ao cabo de dous anos, un mes de vacacións, polo verán, na casa. Días extraordinarios, despreocupados, felices; de cando en vez, sen avisar, petaba no corazón, e no sangue, a condición humana, e podías caer, e caías, e logo levantabas. Cada regreso a Herbón reabría fendas antigas de baleiro interior e producía desgarros que tratabas de narcotizar con risas e novas esperanzas. Concluído aquel ciclo de cinco anos de Humanidades, fómonos, pois, despedir das palmeiras de frei Juan Rodríguez de la Cámara (o del Padrón), das Ribeiras do Ulla, da Casa da Matanza de Rosalía... E quen acode á cita? Eduardo Fernández Rial, cunha botella de wisky e un paquete de chesterfield con filtro, e pómonos eufóricos. Unha tarde laica, magnífica.
Nota Bene.- Ao partir do cenobio, decateime de que Silverio arrastraba unha cadea de miradas, inconclusas, cruzadas entre un tal Calixto e unha tal Melibea que, sen seren concientes, esgotaran o tempo (setembro de 1960) e o vínculo de complicidades secretas, sen se dicir adeus, para sempre.
"Así es la vida, Don Juan.
—Es verdad, así es la vida.
—La cebada está crecida.
—Con estas lluvias...
Y van
las habas que es un primor.
—Cierto; para marzo, en flor
Pero la escarcha, los hielos...
.........................................."
(Antonio Machado)
(Rioderradeiro)

ADEUS A HERBÓN.
(cambio de ciclo)
_____________________________
O segundo día de estancia en Herbón non mellora a mala impresión do primeiro e, moi pola contra, engádelle máis pesimismo ao meu ánimo; pois, sen comelo nin bebelo, recibo o castigo de cear axeonllado por terme rido do peido anónimo que rompeu o silencio do refectorio. Ao P. Prielo, persoa estrita e carente de humor, non lle crebou a voz, nin aplicou a virtude da misericordia, nin tivo en consideración de que era un recén chegado. Sentenciou. Onde me metera! Pero o me atopar alí fora por culpa miña. Acordeime da resistencia de meu pai a me deixar vir, da patada que lle dera ao baúl para desaforgarse, das advertencias e dos seus sabios consellos antes de abandonar a casa, probablemente, de forma definitiva.
Atrasamos o reloxo a mediados de setembro de 1955. Alquilamos, para nos desprazar, a rubia de Ramón de Fiúza. Estamos a baixar a pendente e as escaleiras de granito e pouco tardamos en tirar da cadea da campá da portería. Acode un freire gordecho a nos atender e a nos conducir a unha sala de espera onde, sen tardanza, para nos recibir oficialmente, comparece o "mestre de disciplina", o P. Prielo, seguido do noso veciño, familiar e amigo, Barreiros, irrecoñecible na fala, ben diferente dos modos e maneiras de antes, por terse tan profundamente transformado. Collemos a maleta de cartón e o baúl, subímolo á celda que me fora asignada, percorremos os claustros, imos ver os baños e as aulas e o salón de estudo, saímos ao exterior: patio, fontes, campo de fútbol e demais áreas de recreo. O tempo asignado á cortesía das presentacións rematou, de socate, abruptamente. Meus pais despídense de min. Non contemos as lágrimas.
Cando, xa incorporado á grei dos colexiais, en rigorosa fileira, de menor a maior (pola talla), descendemos do primeiro andar á capela e logo ao comedor, sempre baixo a lei marcial do silencio, tralo toque de queda, e no refectorio cómese tamén calados e ben atentos ás lecturas, unha bíblica (a "Vulgata"), a outra cultural e edificante (hoxe toca a "Regra franciscana"). En calquera momento, se te ve distraído o Vixía, podes ser preguntado sobre o contido global ou sobre o máis insignificante dos detalles. Antes de nos meter na cama, pasamos de novo polo oratorio, damos unhas voltas (en dirección única) polos corredores de enriba, chaman a formación mediante unha pequena campá, pechamos as bocas, o P. Xendarme inicia unha oración, respondemos a coro, dá unhas potentes palmadas e, un por un, ímoslle bicar a manga do hábito, coma se bican as mans dos santos. Foi noite negra aquela, de dores e soidade infinita, de chorros repimidos, interminable.
Resistinme canto puiden a abrir o baúl, a tocarlle á maleta, a cambiar a roupa de orde e de lugar, respectando a colocación que miña nai, despois de tela planchado e acariñado, relixiosamente, a cada peza lle asignara, que para min, se as descolocaba, equivalía a profanar o templo dunhas prendas sagradas. E con todo, voume adaptando, vencendo, endurecendo, convertíndome nun candidato máis a cambiar de lingua e de rexistro, a me deixar colonizar, con algunhas reservas, a cabeza; vou atopando compañeiros afíns aos meus gustos e centros de interese; voume, así o creo, mimetizando; pero, con ollos críticos, externos, habería que velo.
Ignoraba por que razón, "as amizades particulares" estaban prohibidas. Coidadiño con iso! "En el jardín florido,/ dó las ramas se agachan/, ¡oh delirio de amor!,/ dos capullos en flor:/ Justino y Secundino". Aquí e agora, recupero, do fondo da gabeta da memoria, estes ripios de rimador incipiente. Deus nos colla confesados. Pero, polo visto, a literatura, xa daquela, me alimentaba o ego e canalizaba algunhas frustracións miñas, ao me proporcionar sona de sarcástico e de satírico. Camiñaba solto polos estudos (non sabrado) e baseaba a miña aprendizaxe na observación e, sobre todo, na escoita; porque a lectura mental e a verbal, anque non se notaba, púñaseme bastante costa arriba e ata perdía moi facilmente o fío nela. Das miñas limitacións decateime máis tarde, cando, fóra da disciplina e do amparo claustrais, coma estudante de Maxisterio e, con posterioridade, de Hispánicas, sempre por libre, tratei de me valer en por min mesmo, véndome na obriga de escoller, a miúdo, entre meterlle cóbados a fondo (soa aínda fatal) e/ou divertirme, que non implicaba maiores sacrificios.
O dispor, en Herbón, dun expediente xeitoso non me librou de coleccionar, alí, unha cantidade respectable de sensabores, en forma de castigos corporais, humillantes, e de fracasos. Para que te castigasen (física e psicoloxicamente) bastaba unha delación, un fallo involuntario, un quebrantamento de lindes (no recreo), imperceptible. Todo valía para te someter e comprobar de que material estabas feito. Tardes completas, de xeonllos, ao lado do reloxo, deixan pegada na cabeza. "Hermano Silverio, diga la culpa..." E dicíala, anque fose inventada. Con grandes sacrificios, regaláranme meus pais un "Orient" chulísimo de pulseira e, durante os oficios de ("ad vésperas") do domingo, no coro, os ollos tíñaos cravadiños na esfera e non se me desapartaban da agulla das horas, da agulla dos minutos, hipnotizado polo luxo, víctima da soberbia. Foi o desencadeante da crise. Cheguei a considerar en serio o abandono, e así llo participei ao meu torturador, quen, ao verme liberado e decidido, para a miña sorpresa, recuou e díxome que de ningunha maneira, que contaban comigo.
O profe de Castelá, o P. Feijoo, sentía pola miña persoa unha certa querenza, e valorábame ben os traballos escritos, os debates e as intervencións orais de exposición na clase, que, dado o meu carácter exhibicionista contino, facíame acredor á mellor nota posible. Quixen reforzala cun remendo a un romance e presenteille o plaxio como un poema da miña autoría. Recibiuno. Mantivo o meu roubo (ou apaño), durante meses, en rigoroso secreto. Cando o Felicino e El, en público, cantaron as notas do semestre, debruzou sobre o meu orgullo o caldeiro de auga xeada que endexamais, para o meu ben, deixou de me servir de lección, pola vía do exemplo.
Ao cabo de dous anos, un mes de vacacións, polo verán, na casa. Días extraordinarios, despreocupados, felices; de cando en vez, sen avisar, petaba no corazón, e no sangue, a condición humana, e podías caer, e caías, e logo levantabas. Cada regreso a Herbón reabría fendas antigas de baleiro interior e producía desgarros que tratabas de narcotizar con risas e novas esperanzas. Concluído aquel ciclo de cinco anos de Humanidades, fómonos, pois, despedir das palmeiras de frei Juan Rodríguez de la Cámara (o del Padrón), das Ribeiras do Ulla, da Casa da Matanza de Rosalía... E quen acode á cita? Eduardo Fernández Rial, cunha botella de wisky e un paquete de chesterfield con filtro, e pómonos eufóricos. Unha tarde laica, magnífica.
Nota Bene.- Ao partir do cenobio, decateime de que Silverio arrastraba unha cadea de miradas, inconclusas, cruzadas entre un tal Calixto e unha tal Melibea que, sen seren concientes, esgotaran o tempo (setembro de 1960) e o vínculo de complicidades secretas, sen se dicir adeus, para sempre.
"Así es la vida, Don Juan.
—Es verdad, así es la vida.
—La cebada está crecida.
—Con estas lluvias...
Y van
las habas que es un primor.
—Cierto; para marzo, en flor
Pero la escarcha, los hielos...
.........................................."
(Antonio Machado)
(Rioderradeiro)
Descrición da foto non dispoñible
Le Goff Marie-France, Reyes Benoit e 27 máis
10 comentarios
Compartido 18 veces
Gústame
Comentar
Compart