O PORCO FILOMENO
E
O VAQUEIRIO SEN MONTURA.
Daquela, a esta hora, metido eu de corpo enteiro na conversa con Filomeno, a cabalgar nel, en confianza, pola corredoira abaixo de cara ao Murousón, e nestas que, no setido contrario, sinto e vexo a Mingos correndo a petar no portal da Rubia:
"Rubia..!, Rubiaaa..!, Senande..!, Senandeee..!, Xu, catá e mai Cané..!" O meu amigo Mingos de Calusa é dono dunha economía verbal só ao alcance da comprensión da nosa veciñanza, pero quero pórvola, aquí e agora, asequible; porque o decorrer do tempo gastoulle a súa forza expresiva: "Rubia..!, Rubiaaa..!, Senande..!, Senandeee..!, Xulio e mais Cananelo estanche a roubar as castañas..."
Francisco da Canteira entra na cabaceira e bótalle unhas risas que espantan aos gorrións e aos ratos da eira e da contorna.
O porco. Moita fame ten matado o porco durante a nosa época. Morríavos o porco e alá se ía unha boa parte dos aforros da familia e con el, as esperanzas de vos alimentar tódolos días da maneira prevista. Corrómpese a carne do cocho no salgadoiro e, de socato, cae unha desgraza grande na casa: hai choros e tristura de morte, coma de funeral, na familia, e medra o desespero e acada a preocupación de telo consumido en mal estado e, se cadra, enfermar; porque é un animal que arrastra un currículo bíblico ateigado de tabús, de prohibicións e de castigos, que os xudeos e os musulmáns os toman ben en serio. E, sen embargo, que ben sabe, como gorenta! Sabe de marabilla. É unha carne mol, saborosa, versátil; ao quino, de pés á cabeza, se houber saúde no teu corpo, todiño se lle aproveita. Se os marráns voasen, ai, se os marráns voasen..!, serían paxaros, coma os paspallases, coma as perdices, pero moitísimo máis grandes, de moito carafio, e de moito aproveito. A matanza do porco é (era) un acontecemento de superior importancia ao dun bautizo, unha sorte de comuñón laica onde o ritual implicaba a un número incalculable de homes e mulleres, todos ledos, ocupadísimos. O matachín (e o capador) gozaba dunha autoridade e dun prestixio que para si quixese o notario, o dentista, o barbeiro, o enterrador, o médico de cabeceira.
Nós criamos varios porcos, e todos respondían aos seus nomes correspondentes e cos seus apelidos. Agora que me lembro, estame a vir á memoria (outra vez) o Filomeno, un cocho santiagués redondiño, comedor e de excelente carácter, que para min foi, máis que un animal de compañía, un amigo; el facíame de cabalo e deixábase cabalgar e obedecía mediante acenos e polo meu asubío. Cando se abría a agra, alá baixaba eu montado, xinete sen estribo, en Filomeno, ata Savila, que daquela, por ignorancia, escribíamos con "b" de burro, e deixábao ceibo por alí, a se fartar de herba e de leitugas, sen présas por volver á corte da súa monarquía. Non sei se vos soa a palabra "rual" (non a atopo en ningún dicionario); o "rual" (debería dicir "rural", creo) viña sendo un alguacll, un policía rural renovable, de confianza, que cobra en especie, e que exercía o control das vedas nas propiedades comunais e privadas de Louro. Polo regular, o "rual", segundo eu o recordo, asubiaba con autoridade, con potencia e de marabilla, e levaba, de bastón de mando, unha vara de freixo, ou de vimbio, que eu quixese miña. E impuña medo o "rula", e respecto. Pero, cando El debruza por Savila, Filomenos xa está (estaba) ben a salvo, na súa residencia, entrando á esquerda, ao lado da escaleira, e mellor recollido cós cristiáns no Paquistán, ou en Cachimira.
Para afondardes na liturxia da mata do porco e no San Martiño, non contedes comigo, ide á literatura do Álvaro Cunqueiro.
A novidade do serán, non sabemos como (bueno, si que sabemos), ignoramos por que (en fin, tampouco eso, a estas alturas, o ignoramos) caeunos coma unha xerrade de auga ben fría enriba; miña nai decátase (decatouse) de que nos entraran na casa pola banda do curro, pola fiestra que, sen chegaren a rompela por completo, desde fóra, aparecía aberta e dera paso libre ao cuarto, ao sobrado e a tódalas nosas pertenzas.
"Que falta? Que roubaron?" Miña nai pensa nos cartos; nin se decata de que faltan a restra dos chourizos, a pata de porco e o touciño con febra a curar pendurados do teito. A ela vaille, dereitiña, a cabeza para os cartos. Non os atopa. Desespera. Onde os puxera? A cama, a almofada, o xergón, a mesiña de noite..? A ruína!
"Mamá, a novela que papá e mais ti estabades a ler, en voz alta, ata ás once da noite, UN VAQUERO SIN MONTURA -dígolle-, por que non miras?"
Perdinlle o gusto á equitación e a carne de porco só a probei de novo, por imperativo legal, en Padrón; porque non me estaba permitido negarme baixo ningún concepto, e non había peixe.
Cando aparceron os cartos o mal xa estaba feito.
(Rioderradeiro)
