LOURO

Aquel era outro mundo. Naquela terra final, as gaivotas tiñan por forza que volver cansas. Se pensaban que poderían pousar nas illas do alén, equivocábanse. E tiñan que dar volta. Cansas, pero había que volver. Aquela era unha terra última. Non había máis alá. Aquela terra limitaba directamente co infinito polo lado por onde o sol escorría na tardiña. Estaban as pedras duras, os cons onde o mar batía coma se estivese tolo, con escumas suxas e ventos que traían as augas da parte onde o sol morría e se afundían os barcos. As gaivotas voltaban e pousaban nas pedras do Monte Louro, e nas areas da ribeira, da Area Maior. E, coas gaivotas, voltaban tamén os mariñeiros, cando podían, porque, ás veces, era o mar quen os traía a destempo.

Os homes baixaban das casas pola mañá, cando aínda o sol non aprendera o camiño do día, e saían nos pequenos barcos rumbo a Fisterra, á costa da morte, ás marcas xa fixadas onde poder atopalos peixes que despois as mulleres ían vender polas portas cos cestos na cabeza. As casas miraban ao mar. Desde o alto das Laxas ou da Pallagheira, escalonábanse costa abaixo, polo campo de San Roque, pola Amoreira ou por Cucheriños, nas dúas direccións que marcaba o mar. Porque aí estaba o Monte Louro delimitando dous mundos. Aquel lugar que chamabamos Louro contemplaba dun golpe dous mares que eran un, ou un mar que eran dous mundos. O Monte Louro era o límite. Pola parte de fóra estaba o infinito, e, pola parte de dentro, estaba o agarimo que primeiro se facía ría e, despois aínda, terra adentro, buscaba a beira das casas para vivir coa xente coma un mar doméstico e familiar. O cambio era un milagre daquel monte chantado frente a Corrubedo, atravesado no mar, gardando un paraíso para dentro, mentras para fóra formaba parte da xeoloxía do medo e da morte. Na punta do monte, chiscaba o ollo do faro para os que saían e os que entraban, para os que ían por fóra e os que viñan de dentro. Unha vez que dobrábala punta do faro, tanto se entrabas como se saías, atopabas un mundo distinto. Porque se entrabas, como cando viñan no verán as lanchas do xeito, sabías que ingresabas nesoutra dimensión do mar que se chama ría, acubillo e acougo, que pola nosa beira comenzaba no Monte Louro, estendíase logo na praia de San Francisco, e seguía despois co seu xogo de entradas e saídas na terra –Muros, Esteiro- ata perderse definitivamente pola Ponte Nafonso, Tambre arriba, buscando as orixes. Praias de Louro –Vieta, Goday, San Francisco, Espadanal, A Vouga- frente aos montes de Barbanza, na outra beira que vai de Noia e Portosín ata Corrubedo. O mar –din que a ría de Muros e Noia- que para min sempre foi a ría de Louro. O noso mar amigo, o mar de dentro que estaba nos nosos ollos en canto saïamos da casa ou asomabamos á fiestra, que xa non tiña escumas nin estaba tolo, e que morría mainiño, dando tombos na area branca, lixeira e morna da ribeira, deixando unha estela de cunchas que nós escolliamos unha por unha para gardar na casa como un agasallo do mar.

Cando entorno os ollos e volvo a mirada para dentro, atopo alí as cousas que hai xa tantos anos viven en min. Cando, traspasando o tempo, volvo á memoria do que foi, encontro que hai cousas que aínda seguen, revestidas quizáis doutra luz, con outro aquel de sentimento engadido, porque, ao non tocalas coas mans, crávanse con máis forza na memoria do tempo perdido... Están as pedras do Caldeirón, cada unha co seu nome –O Vico, O Petón, Os Tres Saltiños- onde os rapaces saltaban á auga e nadaban libres coma golfiños. A marea deixaba as pozas limpas pero cheas de camaróns de trasparente cristal. A area non lixaba e, mollados coma peixes, os rapaces corrían rebozados de branco, espidos e ceibes, únicos donos do espacio, da luz e do tempo.

Todas estas marabillas conformaron os meus primeiros anos naquela terra do solpor e do agarimo, que mantiña co mar un idilio, relación de amante que coñece as violencias e as tenrezas, cousas sempre propias dun amor incontrolable e cego.

Pero un día aquel neno que era eu, marchou. Vivín sen ve-lo mar, cerrado, rodeado polos muros dun convento. Non tiña para onde mirar. Notei que cambiara tamén o aire, aquela penetrante humidade do salitre que respirara sempre. Algúns anos pasaron. Un día anunciaron que podiamos volver. E volvín.

Foi no verán daquel ano. Un verán morno, preguiceiro, de moito vagar. Tempo había xa que eu non acougaba tantos días naquel recanto entrañable onde o mar deixa de ser océano e faise familiar, doméstico e feminino, pois comenza a chamarse ría. Era alí onde eu pasara eses anos da vida que, según din, son a verdadeira patria do home: a nenez. Aínda que moitas cousas cambiaran, as esenciais seguían alí coma sempre. E fixen memoria das palabras que o abarcaban e definían todo:

O mar: a gran presencia e case a nosa razón de ser. O mar que conformou a nosa vida e sen o que tampouco saberiamos dicir quén somos. Alí tan limpo, inocente e amigable coma sempre.

O monte: o Monte Louro, coma unha balea prehistórica varada para sempre entre as dúas praias e os dous mundos, domesticando as augas fisterrás para convertelas en doces tombos cos que xogabamos de nenos.

A ribeira: tamén a ribeira segue alí. Chamabámoslle ribeira á praia. A nosa ribeira era unha area virxe e libre onde os mariñeiros tendían e amañaban as súas redes e onde nós corriamos contra o vento. Agora está dalgún modo estragada por un novo tipo de lixo que se chama turismo de verán.

A liberdade: a infancia é a única idade do home na que a liberdade non é unha palabra. Este anaco de paraíso era todo para nós e non había árbores prohibidas.

O tempo: dalgún xeito ata agora descoñecido para min, a morriña subíuseme polo corpo. O tempo é o noso grande inimigo, pois simultaneamente nos vai creando e destruindo. O pensar en canto alí vivín e que xa nunca máis será, pregunteime co poeta: “¿Cando, cando se perdiu este gran reino?” (Moncho do Polo, 25 –09- 2003)